Katana – skrócona historia

Czym jest katana?

Katana jest to miecz o długości ostrza powyżej 60 cm. Ostrze katany jest zakrzywione i posiada jedną krawędź tnącą. Ostrze występuje w różnych profilach choć klasycznym jest typ tanto. Katana jest mieczem dwuręcznym i dlatego posiada długą rękojeść. Jelec katany jest okrągły bądź kwadratowy.

Historia katany

Historycznie, katana była jednym z tradycyjnych mieczy japońskich i była używana przez samurai w starożytnej i feudalnej Japonii.

Pierwsze użycie słowa katana do opisania długiego miecza różniącego się od tachi pojawia się w okresie Kamakura (1185 – 1333). Określenie to odnosiło się do miecza uchigatana – tańszego w produkcji miecza przeznaczonego dla uboższych wojowników walczących pieszo. Mongolska inwazja na Japonię, która miała miejsce w latach 1274 – 1281, wymusiła zmiany w konstrukcji japońskiego miecza. Cienkie ostrze miecza tachi często nie było w stanie przeciąć grubej skórzanej zbroi mongolskiego wojownika. Przy uderzeniu miecz mógł się uszczerbić lub złamać. Ewolucja miecza tachi do postaci katany trwała do wczesnych lat okresu Muromachi (1337 – 1573).

Od około 1400 roku zaczęto produkować długie miecze z podpisem (zwanym mei) w stylu katana. Klasycznie miecze japońskie noszono w ten sposób aby podpis mei był widoczny dla innych. Samurajowie zaczęli nosić swoje miecze w stylu katana, czyli ostrzem do góry. Wówczas mei skierowany był w stronę noszącego miecz. Rosnąca popularność tego stylu noszenia spowodowała zmianę sposobu podpisywania mieczy wśród rzemieślników.

Wzrost popularności katan wśród samurajów wynika ze zmian jakie zaszły w sposobie walki na bliskim dystansie. Zwycięstwo w walce zależało od krótkiego czasu reakcji i możliwości jak najszybszego wyjęcia broni. Dzięki noszeniu katany w sposób odmienny od klasycznego, możliwe było wyciągnięcie broni i zaatakowanie przeciwnika jednym ruchem.

Na przestrzeni lat długość katany zmieniała się. Na przełomie 14 i 15 wieku długość ostrza katany wahała się od 70 do 73 centymetrów. Na początku szesnastego wieku średnia długość ostrza zmalała o 10 centymetrów, a pod koniec szesnastego stulecia średnia długość ostrza wzrosła o 13 centymetrów do ok. 73 cm.

Katana często była noszona w parze z mniejszym mieczem, takim jak wakizashi, lub z mniejszym sztyletem tanto. Tylko samuraj mógł nosić parę ostrzy: reprezentowało to jego status społeczny.

Katany współcześnie

Produkcja, zmiana w wyglądzie i produkcji, dostępność. Skuteczność katany.

W trakcie okresu Meiji (1868 – 1912) klasa samurajów została rozwiązana a przywileje im nadane zostały odebrane, w tym prawo do noszenia miecza publicznie. Sztuka wytwarzania klasycznego miecza katana zaczęła zanikać. W czasie militaryzacji przed drugą wojną światową i w trakcie drugiej wojny światowej powstało duże zapotrzebowanie na miecze dla dowódców japońskich. Do zaspokojenia tak wielkich potrzeb zbrojeniowych zatrudniano również kowali bez doświadczenia w tradycyjnej produkcji mieczy. Dodatkowo, limitowany dostęp do japońskiej stali tamahagane, używanej do produkcji tradycyjnych mieczy japońskich, spowodował, że zaczęto produkować katany również z innych rodzajów stali. Również sposób kucia się zmienił aby przyspieszyć produkcję mieczy.

W 1937 rząd japoński nakazał oznaczanie specjalnym stemplem mieczy nie wytwarzanych tradycyjnymi metodami, aby odróżnić je od mieczy klasycznych. Miecze takie nazwano showato. Obecnie, w Japonii, showato nie są traktowane jako prawdziwe miecze i mogą zostać skonfiskowane. Poza Japonią jednak, miecze te kolekcjonowane są jako artefakty historyczne.

Katany w popkulturze

W dzisiejszych czasach katany przeżywają renesans swojej popularności, przynajmniej w Europie i Stanach Zjednoczonych. Katany bardzo często możemy spotkać w dziełach współczesnej popkultury, zwłaszcza w filmach, anime i grach wideo. Poniżej kilka popularnych dzieł, w których jest użyta katana:

• Pulp Fiction (1994) – scena w której Butch i Marsellus są uwięzieni w sklepie Zeda,
• Kill BIll (2003) – broń głównej bohaterki,
• Afro Samurai – (1999, 2000, 2004, 2009) – broń głównego bohatera,
• Gintama (od 2003) – broń Gintokiego,
• Shadow Warrior 2 (2016) – jedna z broni bohatera,
• Dark Souls 3 (2016) – wiele różnych broni w grze.

Katany możemy spotkać również w życiu codziennym. My również możemy bez problemu zakupić “katanę” w internecie. Oczywiście te popularne i łatwo dostępne miecze mają niewiele wspólnego z prawdziwą tradycyjną kataną, bądź nawet z showato. Najczęściej są to wykonane tanim kosztem podróbki, co najwyżej wykończone orientalnymi zdobieniami.

Bardzo często możemy spotkać się z opinią, że katana to broń doskonała, a technika walki tą bronią jest jedną z najlepszych technik szermierczych na świecie. W rzeczywistości jednak eksperci nie mają tak dobrej opinii o japońskim mieczu. Za dużo lepszą broń uchodzi chociażby szabla husarska.